جراحی دیسک کمر: عوارض، نکات کلیدی و زندگی پس از عمل
دیسک کمر یا همان فتق دیسک کمری یکی از شایعترین مشکلات ستون فقرات است که میتواند باعث درد شدید، محدودیت حرکتی و کاهش کیفیت زندگی شود. بسیاری از بیماران ابتدا به روشهای غیرجراحی مانند دارودرمانی، فیزیوتراپی و اصلاح سبک زندگی مراجعه میکنند، اما وقتی این اقدامات مؤثر نباشند یا علائم عصبی پیشرونده ایجاد شود، جراحی دیسک کمر مطرح میشود.
هدف اصلی جراحی برداشتن فشار از روی ریشههای عصبی، کاهش درد، بازگرداندن عملکرد و جلوگیری از آسیب دائمی است. با این حال، هر جراحی با ریسکهایی همراه است و موفقیت آن به عوامل متعددی وابسته است. در این مقاله به بررسی روشهای جراحی، عوارض احتمالی و توصیههای مهم برای زندگی پس از عمل میپردازیم.
روشهای جراحی دیسک کمر
جراحی دیسک کمر میتواند به روشهای مختلف انجام شود و انتخاب روش مناسب به شدت به وضعیت بیمار و تشخیص جراح بستگی دارد.
۱. دیسککتومی باز
این روش سنتی شامل برشی در ناحیه کمر و کنار زدن عضلات برای دسترسی به دیسک است. جراح بخشی از دیسک بیرونزده را برمیدارد تا فشار روی عصب کاهش یابد. این روش برای فتقهای وسیع و پیچیده کاربرد دارد.
۲. میکروسرجری
در این تکنیک، با استفاده از میکروسکوپ جراحی، برش کوچکتری ایجاد شده و کمترین آسیب به بافتهای اطراف وارد میشود. این روش معمولاً زمان نقاهت کوتاهتر و درد کمتری نسبت به دیسککتومی باز دارد.
۳. جراحی اندوسکوپی یا لیزری
با برشهای بسیار کوچک و استفاده از ابزارهای ویژه، دیسک بیرونزده برداشته میشود. مزیت اصلی این روش تهاجم کمتر و کاهش درد و خونریزی پس از عمل است.
۴. لامینکتومی یا لامینوتومی
اگر فشار روی ریشه عصبی ناشی از تنگی کانال نخاعی یا ضخیم شدن رباطها باشد، بخشی از تیغه مهره برداشته میشود تا فضای بیشتری برای عصب ایجاد شود.
۵. فیوژن مهرهها
در موارد ناپایداری مهرهای یا آسیب شدید دیسک، ممکن است مهرهها با پیچ و میله یا گرافت استخوانی به هم متصل شوند تا ستون فقرات پایدار شود.
۶. تکنیکهای کمکی مدرن
ابزارهای ناوبری، رباتیک و تکنیکهای کم تهاجمی کمک میکنند دقت عمل افزایش یابد و آسیب بافتی کاهش پیدا کند.
روشهای جراحی دیسک کمر
انتخاب روش جراحی دیسک به عوامل زیر وابسته است:
• وسعت و محل فتق دیسک
• فشار روی ریشه عصبی یا نخاع
• وجود تنگی کانال یا ناپایداری مهرهای
• شرایط عمومی و سنی بیمار
• تجربه جراح و امکانات مرکز درمانی
عوارض جراحی دیسک کمر
هرچند جراحی دیسک میتواند کیفیت زندگی را بهبود بخشد، اما بدون ریسک نیست. عوارض به دو دسته کوتاهمدت و بلندمدت تقسیم میشوند.
عوارض کوتاهمدت جراحی دیسک
1. درد و التهاب موضعی : پس از عمل، التهاب و تورم در ناحیه جراحی طبیعی است و معمولاً طی چند هفته کاهش مییابد.
2. خونریزی : خونریزی حین یا بعد از عمل ممکن است نیاز به مداخله داشته باشد.
3. عفونت : از عفونت سطحی پوست تا عفونت عمقی مهرهها ممکن است رخ دهد. پیشگیری با رعایت بهداشت و استفاده از آنتیبیوتیک ضروری است.
4. آسیب عصبی : آسیب به ریشه عصبی یا طناب نخاعی میتواند باعث ضعف، بیحسی، درد یا مشکلات حرکتی شود.
5. نشت مایع نخاعی : پارگی دورال ممکن است منجر به سردرد طولانی و سایر عوارض شود.
6. مشکلات ناشی از بیهوشی : تهوع، تغییر فشار خون و در موارد نادر عوارض قلبی یا ریوی.
7. لخته خون و آمبولی : بیحرکتی پس از عمل میتواند باعث تشکیل لخته در وریدهای پا شود که گاهی به ریه منتقل میشود.
8. مشکلات ادراری و گوارشی : یبوست، احتباس ادرار یا اختلالات کوتاهمدت عملکرد روده.
9. ضعف عضلانی موقت : التهاب و فشار عصبی ممکن است توانایی راه رفتن را محدود کند.
عوارض بلندمدت جراحی دیسک کمر
1. عود دیسک : احتمال فتق مجدد در همان ناحیه یا دیسکهای مجاور وجود دارد.
2. عدم موفقیت جراحی : گاهی درد یا علائم عصبی بعد از جراحی ادامه مییابد.
3. تشکیل بافت اسکار : بافت فیبروز میتواند فشار عصبی ایجاد کند و درد دوباره بازگردد.
4. اختلال عملکرد جنسی : آسیب عصبی ممکن است در برخی بیماران مشکلات جنسی ایجاد کند.
5. ساییدگی مهرههای مجاور : تغییر استحکام مهرهها پس از عمل میتواند به تخریب دیسکهای اطراف منجر شود.
6. مشکلات ابزارهای تثبیتکننده : در فیوژن مهرهها، پیچها یا میلهها ممکن است دچار جابجایی یا شکست شوند.
7. سندرم جراحی ناموفق کمر (FBSS) : درد کمر یا پا که بعد از جراحی ادامه مییابد و علل متعددی دارد.
روشهای جراحی دیسک کمر
زندگی پس از جراحی دیسک کمر
هفتههای اول پس از عمل
بیمار به تدریج راه میرود و از فعالیت شدید خودداری میکند.
پانسمان زخم کنترل میشود و داروهای مسکن و آنتیبیوتیک مصرف میگردد.
کمپرس سرد میتواند التهاب و درد را کاهش دهد.
دوره نقاهت
فعالیتهای سبک مانند پیادهروی و تمرینات کششی سبک آغاز میشود.
فیزیوتراپی نقش کلیدی در تقویت عضلات کمر و اصلاح الگوی حرکت دارد.
فعالیتهای سنگین و ورزشهای حرفهای باید با تأیید پزشک شروع شود.
بازگشت به زندگی روزمره
بازگشت به کار سبک: ۲ تا ۴ هفته
شغلهای سنگین: ۶ تا ۸ هفته
رانندگی و فعالیتهای جنسی باید با نظر پزشک آغاز شوند.
خوابیدن روی تشک مناسب و رعایت وضعیت صحیح بدن توصیه میشود.
توصیههای مهم برای بیماران
انتخاب دقیق بیمار و انجام جراحی تنها در صورت ضرورت
آموزش کامل بیمار درباره خطرات و دوره نقاهت
پیشگیری از عفونت و مراقبتهای دارویی مناسب
شروع تحرک سبک به محض امکان
توانبخشی و فیزیوتراپی منظم
اجتناب از فعالیتهای سنگین و خم شدنهای ناگهانی
کنترل وزن و اصلاح سبک زندگی
پیگیری دورهای و معاینات منظم
انتخاب روش جراحی متناسب با شرایط بیمار
زمانبندی بهبودی
بهبود اولیه درد: چند هفته اول
فعالیتهای روزمره و سبک: ۴ تا ۶ هفته
بازگشت کامل به زندگی طبیعی: تا ۶ ماه
پیگیری مداوم برای جلوگیری از عود یا تشدید علائم ضروری است.
جراحی دیسک کمر
جراحی دیسک کمر میتواند زندگی بیمار را بهبود بخشد و درد را کاهش دهد، اما موفقیت آن به تشخیص درست، انتخاب روش مناسب، مهارت جراح و رعایت مراقبتهای پس از عمل بستگی دارد. با توجه به عوارض احتمالی، آموزش بیمار، توانبخشی دقیق و اصلاح سبک زندگی، میتوان به نتایج مطلوب و بازگشت موفق به زندگی روزمره دست یافت. صبوری، رعایت توصیهها و پیگیری منظم، کلید رسیدن به بهترین نتیجه است.